Chào mừng bạn quay trở lại chuyên mục "100 Bài Học Sống Còn Của Trader". Trong bài học số 14, chúng ta đã học cách phải "TẮT MÁY" khi cảm xúc bất ổn. Những cảm xúc đó (tức giận, sợ hãi, hưng phấn, buồn bã) chính là nhiên liệu, là "thức ăn" nuôi dưỡng kẻ thù lớn nhất, âm thầm và tàn khốc nhất trong trading: Cái Tôi, hay còn gọi là "Bản Ngã" (Ego).
Bài học số 15: Tách Biệt Bản Ngã Khỏi Giao Dịch.
Bản ngã của bạn là gì? Đó là cái "tôi" bên trong bạn. Nó là phần tâm trí gắn liền "lòng tự trọng" của bạn với "kết quả của một lệnh giao dịch". Nó là thứ khiến bạn cảm thấy mình "thông minh" khi thắng và "ngu ngốc" khi thua. Nó là thứ khao khát được "chứng minh là mình đúng".
Trong cuộc sống, một bản ngã mạnh mẽ có thể giúp bạn vươn lên. Nhưng trong trading, bản ngã là kẻ thù số một, nó sẽ thiêu rụi tài khoản của bạn.
Bản Ngã Hủy Diệt Tài Khoản Của Bạn Như Thế Nào?
Bản ngã hành động một cách tinh vi và luôn phá vỡ mọi quy tắc của bạn:
- Nó không cho phép bạn sai: Bản ngã ghét cảm giác sai lầm. Khi bạn vào lệnh Mua và giá giảm, thay vì chấp nhận sai và cắt lỗ (vi phạm Bài 3: Chấp Nhận Rằng Bạn Sẽ Sai), bản ngã sẽ thì thầm: "Không, phân tích của mình đúng, thị trường sai rồi". Nó sẽ gồng lỗ, thậm chí trung bình giá xuống, biến một khoản lỗ 1% thành một thảm họa 50%.
- Nó "cãi" lại thị trường: Bản ngã là thứ duy nhất dám cãi lại thị trường. Khi biểu đồ xuất hiện một Mô hình nến Ba Con Quạ Đen rõ ràng, bản ngã vẫn nói: "Đây chỉ là điều chỉnh, Mua tiếp đi!"
- Nó đòi "trả thù": Khi thị trường làm bạn tổn thương (thua lỗ), bản ngã sẽ bị "xúc phạm". Nó kích hoạt chế độ "Giao dịch Trả thù" để "dạy cho thị trường một bài học". Kết quả là bạn tự thiêu cháy mình.
- Nó gây ra tự mãn: Sau một chuỗi thắng, bản ngã phình to. Bạn bắt đầu tin mình là "thiên tài" (dẫn đến Bài 18: Sự Tự Mãn). Bạn bắt đầu vào lệnh lớn hơn, bỏ qua các quy tắc, và thị trường sẽ nhanh chóng dạy cho bạn bài học về sự khiêm tốn.
Làm Sao Để "Vô Hiệu Hóa" Bản Ngã?
Bạn không thể tiêu diệt bản ngã, nhưng bạn có thể vô hiệu hóa nó trong phiên giao dịch bằng kỷ luật thép:
- Sử dụng Stop Loss một cách máy móc: Đây là công cụ "giết chết bản ngã" hiệu quả nhất. Đặt Stop Loss (Bài 22) chính là lời tuyên bố: "Tôi chấp nhận khả năng mình sai TRƯỚC KHI vào lệnh". Khi lệnh bị cắt lỗ, đó là quyết định của hệ thống, không phải thất bại của cá nhân bạn.
- Chịu trách nhiệm 100%: Khi thua, đừng đổ lỗi. Đừng nói "cá mập" hay "broker" lừa bạn. Hãy Chịu Trách Nhiệm 100%. Thua là do bạn (vào lệnh sai, phân tích sai, hoặc đơn giản là setup đó nằm trong phần xác suất thua). Bản ngã chết khi bạn nhận trách nhiệm.
- Tập trung vào "Quy trình", KHÔNG phải "Kết quả": Đây là chìa khóa tối thượng. Công việc của bạn không phải là "thắng lệnh này", mà là "thực thi kế hoạch một cách hoàn hảo". Bạn có thể thua một lệnh nhưng vẫn "thắng" vì đã tuân thủ 100% kế hoạch. Bạn có thể thắng một lệnh nhưng vẫn "thua" vì đã phá vỡ quy tắc.
Kết Luận Bài Học Số 15
Giao dịch không phải là cuộc chiến giữa bạn và thị trường. Đó là cuộc chiến giữa bạn (phần logic, có kế hoạch) và bản ngã của bạn (phần cảm xúc, muốn chứng tỏ).
Một trader nghiệp dư cố gắng chứng minh mình đúng. Một trader chuyên nghiệp chỉ cố gắng thực thi kế hoạch của mình. Khi bạn tách được bản ngã ra khỏi giao dịch, bạn sẽ không còn "hy vọng" hay "sợ hãi", bạn chỉ còn "hành động".
Vậy, nếu không tin vào bản ngã, không hy vọng vào kết quả, thì chúng ta phải tin vào điều gì? Câu trả lời nằm ở Bài 16: Tin Tưởng Quá Trình, Kết Quả Sẽ Đến.