Chào mừng bạn trở lại với chuyên mục "Cẩm Nang 100 Bài Học Đầu Tư". Ở bài học số 6, chúng ta đã khẳng định rằng "Kỷ Luật Quan Trọng Hơn Thông Minh". Kỷ luật là vũ khí để bạn thực thi hệ thống của mình.
Hôm nay, chúng ta sẽ đi sâu vào "kẻ thù" số một của kỷ luật. Đó là một trong hai cảm xúc nguyên thủy (cùng với Sợ hãi) chi phối mọi quyết định sai lầm trên thị trường.
Bài học số 7: Bạn phải học cách kiểm soát lòng tham.
Lòng tham là một con quỷ. Nó thì thầm vào tai bạn khi bạn đang thắng, biến một quyết định giao dịch hợp lý thành một canh bạc liều lĩnh. Nó là nguyên nhân chính khiến bạn phá vỡ mọi quy tắc bạn đã đặt ra.
Lòng Tham Biểu Hiện Như Thế Nào?
Trong giao dịch, lòng tham không chỉ đơn giản là "muốn có nhiều tiền". Nó biểu hiện dưới những hình thức rất cụ thể và nguy hiểm:
- Vào lệnh quá lớn (Over-sizing): Bạn vừa có một lệnh thắng. Thay vì tuân thủ quy tắc 1-2% rủi ro, bạn "hăng máu", nghĩ rằng mình đã "hiểu" thị trường và vào một lệnh với 10% (hoặc 50%) tài khoản, với hy vọng "thắng đậm".
- Không chốt lời (Greed for more): Lệnh của bạn đã chạm điểm Chốt Lời (Take Profit) dự tính. Nhưng bạn thấy giá vẫn đang chạy tốt, bạn hủy TP và "gồng" với hy vọng kiếm được gấp đôi, gấp ba. Kết quả là giá quay đầu và lệnh thắng của bạn biến thành lệnh hòa vốn, hoặc thậm chí là lệnh thua.
- Nhồi lệnh vô tội vạ: Bạn đang có một lệnh thắng. Thay vì quản lý nó, bạn liên tục nhồi thêm các lệnh mới ở vị thế xấu hơn, biến một giao dịch an toàn thành một "kim tự tháp" rủi ro.
- Giao dịch quá nhiều (Over-trading): Bạn muốn kiếm tiền từ mọi con sóng. Bạn thấy Mô hình nến Ba Chàng Lính Trắng (Three White Soldiers) ở H1, bạn Mua. 30 phút sau, M5 có tín hiệu giảm, bạn lại Bán. Bạn nhảy ra nhảy vào liên tục vì sợ "bỏ lỡ" cơ hội.
Tại Sao Chúng Ta Tham Lam?
Lòng tham được kích hoạt bởi sự hưng phấn (Euphoria). Khi bạn thắng, não bộ tiết ra Dopamine, một chất gây nghiện. Bạn muốn có "niềm vui" đó nhiều hơn, nhanh hơn. Bạn không còn phân tích thị trường một cách logic, bạn đang "say" men chiến thắng.
Thị trường biết điều này. Nó thường "nhử" bạn bằng những con sóng tăng/giảm mạnh và rõ ràng, khiến bạn nghĩ rằng kiếm tiền thật dễ dàng, ngay trước khi nó "vả" cho bạn một cú "cháy" tài khoản.
Công Cụ Để Kiểm Soát Lòng Tham
Bạn không thể "loại bỏ" lòng tham, nhưng bạn có thể "quản lý" nó bằng các quy tắc thép:
- Tuân thủ Kế hoạch Giao dịch: Kế hoạch của bạn PHẢI có điểm Chốt Lời (TP). Khi giá chạm TP, hãy đóng lệnh. Đừng hối tiếc nếu giá chạy tiếp. "Chốt lời không bao giờ sai". Bạn đã thực thi đúng kế hoạch, đó là một chiến thắng về kỷ luật.
- Sử dụng Chốt Lời Từng Phần: Nếu bạn tin rằng giá có thể đi xa hơn, hãy sử dụng kỹ thuật đóng lệnh một phần (Partial close). Ví dụ: Chốt 50% khối lượng tại TP1, 50% còn lại dời SL về hòa vốn và để nó "chạy" tự do. Bạn vừa bỏ túi lợi nhuận, vừa giảm rủi ro về 0.
- Quy Tắc "Nghỉ Ngơi": Tự đặt ra quy tắc. Ví dụ: "Sau 3 lệnh thắng liên tiếp, tôi sẽ nghỉ ít nhất 1 tiếng". Điều này giúp bạn "hạ nhiệt", đưa Dopamine về mức ổn định trước khi ra quyết định tiếp theo.
Kết Luận Bài Học Số 7
Lòng tham là một phần của con người, nhưng nó không được phép là một phần trong hệ thống giao dịch của bạn. Thị trường lấy tiền của những người tham lam để trả cho những người kỷ luật.
Hãy bám sát kế hoạch, tôn trọng các quy tắc Chốt Lời, và biết khi nào nên đứng ngoài. Mục tiêu của bạn là sự nhất quán, không phải một "cú nổ" liều lĩnh.
Trong bài học tiếp theo (Bài 8), chúng ta sẽ nói về cảm xúc đối lập, kẻ thù thứ hai của kỷ luật: "Chế Ngự Nỗi Sợ Hãi".